Można tu podziwiać stare wiejskie kościoły, młyny wodne i suche, chaty i zabudowania chłopskie, a także piękne równinne krajobrazy z leniwie wijącymi się rzekami: Cisą, Samoszem i Krasną.
   Tákos (4845 Tákos) to niewielka wieś (ok. 350 mieszkańców) położona w komitacie Szabolcs-Szatmár-Bereg, we wschodniej części Wielkiej Niziny Węgierskiej, w Kraju Zacisańskim. Stąd już tylko krok do granicy z Ukrainą. Dojazd autostradą M3 w kierunku na Munkács; od ronda, gdzie kończy się autostrada, jeszcze 20 km drogą E 579 (41). Osada jest niewielka, ale bardzo stara, albowiem pierwsze pisane wzmianki o niej pochodzą z roku 1321. W tejże wsi znajduje się ciekawy kościółek kalwiński (węgierski kościół reformowany), kryty gontem, z drewnianą dzwonnicą (przebudowaną w 1986 roku na podstawie archiwalnych rysunków i fotografii), zbudowany w 1766 roku. Konstrukcja świątyni jest drewniana z tzw. murem pruskim (ściany szkieletowe, kratownica drewniana) i otynkowana zaprawą błotno-wapienną. Wewnątrz można podziwiać strop kasetonowy drewniany z motywami kwiatowymi (dominują: tulipan i róża) – w sumie 58 wspaniałych malowanych arcydzieł, które wykonał Ferenc Asztalos Ládor w latach 1766-1799. Zachodnia część kościoła jest prawdopodobnie o wiele starsza, jeszcze sprzed roku 1766. Posadzka w kościele to po prostu ... klepisko. Niewielka świątynia w Tákos nazywana jest „bosą Notre Dame”. Zaprawę glinianą urabiało się boso, stopami. Niestety, nie zastałem przewodnika i kustosza z kluczami, by wejść do środka. Opłata za zwiedzanie wnętrza jest niewielka, symboliczna, o ile pamiętam, 400 forintów.
   W odległości 3 km na wschód od Tákos leży sąsiednia wioska Csaroda, z jeszcze starszym, bo pamiętającym epokę Arpadów, jednonawowym kościołem, zbudowanym pod koniec XIII wieku. Pierwsze wzmianki o wsi Csaroda pochodzą z roku 1299, a jej nazwa ma prawdopodobnie słowiańskie korzenie: Csaroda – Charnawoda – Chernauoda. W kościele można podziwiać gotyckie freski z XIV wieku i ludowe malowidła ścienne z 1642 roku. Drewniany sufit, ławki oraz ambonę ufundowała w 1777 roku rodzina Rhédei. Na wieży kościelnej nie ma dzwonu; w pobliżu jest osobna dzwonnica z XIII wieku. Przez wieś przepływa potok Csaronda (Csaronda-patak).
   Kościoły w Tákos i Csaroda przetrwały burzliwe dzieje Królestwa Węgier z paru powodów. Po pierwsze równina Bereg leży nieco na uboczu, z dala od głównych szlaków pochodów tatarsko-tureckich. Po drugie, jej położenie przy historycznej granicy Księstwa Siedmiogrodu, wasalnego wobec imperium osmańskiego od połowy XVI wieku, nie mniej cieszącego się autonomią, gwarantowało tym ziemiom względny spokój.

Tekst i fotografie: Marek Sukiennik