Zwiedzając Ziemię Seklerów (węg.Székelyföld), nie sposób nie zajrzeć do Csíksomlyó (niegdyś samodzielna wieś, obecnie w granicach administracyjnych miasta Csíkszereda - rum.Miercurea Ciuc), największego sanktuarium maryjnego w Siedmiogrodzie, gdzie swoją cześć odbiera łaskami słynąca figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus. Jej kult w tym miejscu sięga drugiej połowy XVI wieku. W 1567 roku, dokładnie w wigilię Zesłania Ducha Świętego, protestanckie wojska władcy Siedmiogrodu, księcia Jana Zygmunta Zápolya (Zsigmond János), przybyłe do Csík, by zmusić Seklerów do przejścia na unitarianizm, zostały pokonane w bitwie na wyżynie Tolvajos-tető (16 km od Csíkszereda, przy trasie DN 13A) przez połączone siły wystawione przez trzy katolickie komitaty Ziemi Seklerów: Csík, Gyergyó i Kászon. W czasie trwania zmagań bitewnych, zgromadzeni w świątyni w Csíksomlyó starcy, kobiety i dzieci, żarliwą modlitwą z ufnością upraszali Matkę Boską o łaskę zwycięstwa. Prośby wiernych wierze ojców Seklerów zostały wysłuchane. Pokonany książę Jan II Zygmunt ogłosił wolność wyznania, co zostało potwierdzone rok później stosownym dokumentem na zgromadzeniu narodowym w Torda. Odtąd cztery główne (w Siedmiogrodzie) wyznania: katolicyzm, luteranizm, kalwinizm i unitarianizm zostały zrównane w prawach i miały ten sam status. Jako dziękczynienie za pomoc i wstawiennictwo Matki Boskiej, katolicki lud Seklerów rok w rok pielgrzymuje w wigilię Pięćdziesiątnicy do swojej Patronki w Csíksomlyó. Taką przysięgę, iż będą się tu spotykać co roku, Seklerzy złożyli swej Wybawicielce tuż po bitwie.
Nota bene książę Jan II Zygmunt Zápolya to wybitny władca Siedmiogrodu i niezwykle ciekawa postać. Był synem Izabeli Jagiellonki, a zarazem wnukiem króla Zygmunta I Starego i królowej Bony z rodu Sforza. Dobrze wykształcony, władał ośmioma językami. Urodzony w wierze katolickiej, przeszedł kolejno na luteranizm, potem na kalwinizm, by umrzeć jako unitarianin. Jako polityk zręcznie manewrował w ówczesnej skomplikowanej sytuacji politycznej Siedmiogrodu, podzielonego i targanego wpływami austriackich Habsburgów i tureckiego sułtana. Jan II Zygmunt zmarł 14 marca 1571 roku nie zostawiwszy potomstwa. Został pochowany w katedrze w Gyulafehérvár. Następcą Jana Zygmunta na tronie państwa siedmiogrodzkiego został (wpierw wojewoda, potem książę) István Báthory (Stefan IX), czyli Stefan Batory, przyszły król Polski, w zgodnej opinii historyków najwybitniejszy król elekcyjny. Za jego panowania Polska i Siedmiogród pozostawały w latach 1576-1586 w unii personalnej. Używając świadomie pojęcia "państwa siedmiogrodzkiego" mam na myśli sytuację po klęsce pod Mohaczem (29 sierpnia 1526 roku), kiedy to Królestwo Węgier, pogrążone dodatkowo w chaosie wojny domowej, rozpadło się na trzy części, z których to części Siedmiogród - jako księstwo podległe Turcji - cieszył sie swoistą autonomią.
Sanktuarium maryjne w Csíksomlyó znajduje się pod opieką zakonu franciszkanów. Przy kościele wybudowano pokaźny zespół klasztorny. Tradycja ludowa głosi, iż ponaddwumetrową (dokładnie 2,27 m) figurę Matki Boskiej z Dzieciątkiem wyrzeźbił z jednego kawałka drewna lipowego na początku XIV wieku właśnie zakonnnik franciszkanin. Pierwsza pisana wzmianka dotycząca Csíksomlyó (wówczas jako Sumlov) została odnotowana w dokumentach z roku 1335. Niemiecka nazwa osady to Schomlenberg. W połowie XIV wieku istniał już w osadzie kościół. W latach 1442-1448 węgierski bohater narodowy János Hunyadi, wojewoda siedmiogrodzki, gubernator i regent Królestwa Węgier, ufundował nową światynię jako votum za zwycięstwa nad Turkami i Tatarami, i oddał ją pod zarząd zakonowi franciszkanów. Z roku 1444 pochodzi list papieża Eugeniusza IV, w którym potwierdza istnienie lokalnego kultu Matki Boskiej i zwraca się do wiernych o pomoc franciszkanom w budowie kościoła w zamian za odpusty. Wedle podań, w zwycięskiej bitwie z Tatarami w 1345 roku roku, Seklerów prowadziła do boju „Niewiasta obleczona w słońce”. Gwoli przypomnienia, słońce i księżyc to dwa prastare symbole seklerskie. Kościół był kilkakrotnie niszczony przez najazdy Tatarów i Turków i odbudowywany ponownie. Obecną charakterystyczną barokową bryłę z dwuwieżową fasadą świątynia zyskała w trakcie przebudowy z początku XIX wieku. W kształcie i wystroju wewnętrznym kościoła można dopatrzeć się również elementów klasycystycznych. W 1948 roku świątynia została podniesiona do rangi Bazyliki Mniejszej.
W maryjnym sanktuarium w Csíksomlyó jest też polski akcent, a mianowicie kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, dar ojców paulinów z Jasnej Góry. Uroczystość przekazania kopii obrazu Jasnogórskiej Czarnej Madonny miała miejsce 26 maja 2012 roku, w wigilię Zesłania Ducha świetego, w sanktuarium w Csíksomlyó. W trakcie uroczystej Eucharystii sprawowanej w koncelebrze pod przewodnictwem arcybiskupa György Jakubinyi'ego, podprzeor jasnogórskiego klasztoru o. Mieczysław Polak ofiarował wizerunek na ręce prowincjonała zakonu franciszkanów o. Szabolcsa Orbána. W 2013 roku Seklerzy z Csíksomlyó zawieźli na Jasną Górę kopię figury Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
Poniżej dwie karty pocztowe zakupione w przysanktuaryjnym sklepie z pamiątkami z pięknymi ujęciami majowych odpustów. Wydawnictwo – MARK HOUSE Kft. Gyergyószentmiklós, Gábor Áron 4. Fotók: Dezső László.
Uroczyste odpusty w Csíksomlyó (csíksomlyói búcsú) gromadzą rokrocznie setki tysięcy pielgrzymów przybyłych z Węgier, Siedmiogrodu, a także z zagranicy, z USA, Australii, Europy Zachodniej, z licznych ośrodków diaspory węgierskiej rozsianych po całej kuli ziemskiej. Poza aspektem religijnym, odpust jest także manifestacją jedności narodu węgierskiego. Uroczystości odpustowe wieńczy wspólny śpiew tysięcy pielgrzymów hymnu Węgier i hymnu Seklerów (Székely himnusz). Dla przypomnienia, w konsekwencji układu zawartego 4 czerwca 1920 roku w Wersalu, a w zasadzie w jednym z wersalskich pałaców o nazwie Grand Trianon, Królestwo Węgier (ziemie Korony Świętego Stefana) utraciło 2/3 terytorium wraz z zamieszkującymi utracone ziemie ponad dziesięcioma milionami ludności oraz dostęp do morza (cios w handel). Siedmiogród oddano Królestwu Rumunii. Do tego doszły odszkodowania wojenne, restrykcyjne cięcia i ograniczenia w armii, nawet Austria „uszczknęła” Burgenland.
Na zboczu wzgórza, wznoszącego się na zespołem klasztornym, w leśnej scenerii z cudownymi widokami na okolicę bliższą i dalszą, znajdują się stacje Drogi Krzyżowej. Na szczycie wzniesienia można zwiedzić zabytkową kaplicę z XVIII wieku, i zejść niżej, na przeciwległe zbocze, ku ołtarzowi polowemu, położonemu na polanie, gdzie mają miejsce główne uroczystości odpustowe w maju. Schodząc ścieżką w dół, ku sanktuarium, natkniemy się na źródło wody mineralnej pitnej, a także na staw z wodą leczniczą (zdaje się z zawartością siarki). Tu spotkaliśmy przy posiłku wielodzietną rodzinę rolników seklerskich, która nawiedziła sanktuarium w dzień powszedni, by spokojnie się pomodlić. W trakcie rozmowy okazało się, że byli uczestnikami pielgrzymki do Polski w roku 2013. Zawieźli wtedy figurę „swojej” Matki Boskiej z Dzieciątkiem do Częstochowy, zwiedzili ponadto m.in. Wieliczkę i Kraków. Cieszy fakt wymiany pielgrzymkowej między polskimi i węgierskimi sanktuariami.
W Csíksomlyó ma miejsce początek maryjnego szlaku pielgrzymkowego wiodącego do austriackiego Mariazell. W prezbiterium bazyliki, przy głównym ołtarzu, są schody wiodące do złoconej figury Matki Boskiej z Dzieciątkiem; pielgrzymi pojedynczo mogą wspiąć się do stóp Matki Bożej, dotknąć figury, pomodlić się i ewentualnie złożyć ofiarę. Łaskami słynąca figura nie jest izolowana od wiernych, jak to bywa w niektórych innych miejscach kultu.
O nocleg na Ziemi Seklerów nie jest trudno. Dobra baza pensjonatów rodzinnych (agroturystyka) sprawia, że można stosunkowo niedrogo i do tego wygodnie zakwaterować się, często bez wcześniejszej rezerwacji, oraz z wyżywieniem preferującym specjały kuchni lokalnej (np. jajecznica z grzybami - palce lizać!).
Poniżej flaga Seklerów zakupiona w Korond (okręg Hargita) z symboliką charakterystyczną dla tego ludu: słońcem i księżycem.
Część informacji zostało zaczerpniętych z węgierskojęzycznych przewodników turystycznych w wyborze i tłumaczeniu László Bárczi. Zwiedzając Transylwanię warto posiłkować się dobrym przewodnikiem autorstwa pana Stanisława Figla pt. „Siedmiogród. W łuku rumuńskich Karpat” - Oficyna Wydawnicza „Rewasz”.
Tekst i fotografie: Marek Sukiennik
